Kalendarz Zamak Mercator 2021

Szanowni Państwo, Mijający rok 2020, przeszedł do historii jako rok pojawienia się zakaźnej choroby covid 19, wywoływanej przez koronawirusa SARS-CoV-2. Co przyniesie nowy rok 2021 r. ? Czy nowa rzeczywistość roku 2021 przywróci międzynarodowe podróże, wielkie ekspedycje poznawcze, zwiedzanie ciekawych miejsc, dzielenie się z bliskimi przy wspólnym stole wspomnieniami oraz zdjęciami z tychże podróży?

W aktualnej sytuacji, na postawione pytania nie znamy odpowiedzi, ale nie ma chyba lepszego miejsca jak Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, by poszukać inspiracji albo odniesienia w jej imponujących zbiorach, skrywających dzieła ludzi różnych epok.
Zdecydowaliśmy, aby rok 2021 na kartach kalendarza Zamak Mercator, przypominał nam to, jak ważne są podróże, szczególnie międzykontynentalne oraz ile odkryć i wynalazków im zawdzięczamy. Często jednostki, a jak się później okazywało, wielcy tego świata, swoją odwagą, ryzykiem utraty majątku, a nawet życia, ale i chęcią pozostawienia potomnym nie tylko wspomnień, ale i konkretnych zdobyczy służących rozwojowi nauki, dokonali wielu odkryć i stworzyli niepowtarzalne dzieła.
Nasz kalendarz na 2021 rok, poświęcamy 500 rocznicy podróży i ekspedycji Ferdynanda Magellana, portugalskiego żeglarza w służbie hiszpańskiej. Wybrane mapy ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej odzwierciedlają odpowiednio tytuły albumów, atlasów oraz map tego odkrywcy i morskiego podróżnika, jednego z najwybitniejszych postaci w dziejach żeglugi i odkryć geograficznych.
Prezentowane mapy, pochodzą ze zbiorów Georga Brauna, Franza Hogenberga, Civitates Orbis Terrarum, Kolonia 1572- 1594, a także różne karty z Academie des Sciences et des Arts, Contenant les Vies, & les Eloges Historiques des Hommes Illustres, par Isaac Bullart, Paris 1682, Ortelius Abraham, Theatrum Orbis Terrarum, Editio ultima, Antverpiae 1603 i 1624, Ostindien diesseits und jenseits des Ganges, Wien, 1806, Die Erde in zwei Halbkugeln, Prag, 1807, Charte von Ostindien Jenseits des Ganges, Prag, 1812, Mappe Mondeo u description de Globe Terrestre, Paris, 1774, Westliche Halb Kugel, Brün, 1786, Die Beiden Halbkugeln Samt den neuesten Entdeckungen, Wien, [po 1780].
Wyprawa Magellana jako pierwsza w 1521 r. opłynęła glob i jako pierwsza przepłynęła cieśninę (Cieśninę Magellana) w Ameryce Południowej łączącą Atlantyk i Pacyfik. Członkowie wyprawy byli też pierwszymi Europejczykami, którzy zauważyli, że:

• „Wielbłąd bez garbu”, to prawdopodobnie lama, gwanako andyjskie, wigoń lub alpaka,
• czarna „gęś”, to zwierzę, które trzeba było obdzierać, a nie skubać – prawdopodobnie pingwin,
• rozmiar Ziemi, okazał się wielokrotnie większy od wszelkich ówczesnych szacunków naukowych – droga „Victorii” wyniosła 69 tysięcy kilometrów.

Większym jednak od potwierdzenia kulistości, a tym samym niewyobrażalnej wówczas wielkości naszej planety zdziwieniem dla załogi Magellana było niedoliczenie się jednego dnia. Zwyczajowo, cały czas podczas podróży prowadzono precyzyjne zapiski pomiarów czasu i miejsca. Magellan zabrał początkowo kilkadziesiąt 30 - minutowych klepsydr. Podczas powrotu dookoła Afryki załoga została zmuszona do zatrzymania się na Wyspach Zielonego Przylądka. Tamże, w środę 9 lipca 1521 r., załoga dowiedziała się, że jest właśnie czwartek (następny dzień kalendarzowy). Załoga mogła popełnić śmiertelny grzech niezachowania postu w piątki, czy mszy w niedziele itp. Kwestia wyjaśniła się dopiero po powrocie do Sewilli. Po ukończonej podróży okazało się, że „stracili” jeden dzień. Analiza błędu (przy okrążaniu Ziemi przy przekraczaniu każdego stopnia długości geograficznej słońce wstaje o 4 minuty wcześniej – lub później w zależności od kierunku podróży – co przy 360° daje różnicę wynoszącą 1440 minut, czyli jeden dzień) przyczyniła się w przyszłości do wyznaczenia linii zmiany daty.

Jesteśmy przekonani, że kalendarz na 2021 r., oprócz kalendarium, będzie dla Państwa również źródłem zadumy tym, co dla każdego człowieka w określonej epoce i czasie stać się może najważniejsze.

Z życzeniami wszelkiej pomyślności w Nowym Roku 2021, pozostają:

Bogusław Kiszka
Wiceprezes Zarządu

Agnieszka Socha Żyznowska
Członek Zarządu

Piotr Żyznowski
Przewodniczący Rady Nadzorczej